Sendika ve Unsurları:

2. Sendika ve Unsurları:

Sendika kavramı, ilk defa İngiltere’de bir şehir veya bölgede işçilerin genel çıkarlarını korumak için kalfalar arasında kurulup, geliştirilen dostluk örgütlerinin ortak eylemlerini anlatmak amacıyla kullanılmıştır. Bir süre sonra işçilerin mesleki örgütlerine “Sendika Odaları” adı verilmiş, sendika günümüzdeki anlamını 1839 yılında almıştır.

İngiltere, ABD ve Almanya’da sendika denilince sadece işçi örgütleri akla gelmektedir. Ülkemiz ve Fransa gibi ülkelerde hem işçi hem de işveren örgütlerini ifade etmek için kullanılır(Tokol, 2014:76).

Sendika kavramının ifade ettiği anlam ve önem ülkeden ülkeye, ülkelerin ekonomik, sosyal ve politik hayatında oynadıkları role, hatta zamana göre az çok değişiklik gösterir. Gerçekten, kökeni eski Yunancaya kadar uzanan sendika kelimesi aynı sınıftan olan kişilerin iş ve kazanç koşullarını korumak ve iyileştirmek için kurdukları mesleki birlik anlamına gelir. Fransızca, İtalyanca, İspanyolca gibi latin dillerinde birbirine eş ve benzer anlamlarda kullanılan “syndicat “sindicato” gibi kelimelerle ifade edilen “sendika” deyimi özellikle işçiler tarafından benimsenmiştir. Ancak bu ülkelerde sendika kelimesi işverenlerin mesleki birliklerini ifade etmek için kullanılır. Bizim dilimizde de Fransızca’dan geçen sendika kelimesi işçi birliklerini olduğu kadar işveren birliklerini de kapsar. Buna karşılık Almaya, İngiltere ve ABD’de işçi ve işveren sendikaları için ayrı deyimler vardır. Almanya’da işçi sendikası için “Gewerkschaft” işveren sendikası için işveren birliği anlamındaki “Arbeitgebersverband”, İngilizce konuşan ülkelerde ise işçi sendikaları için “Trade Union” işveren sendikası için “Employers Association” (işveren derneği) kelimeleri kullanılır.

Sendikacılığın temelinde yatan felsefe, birleşerek güçlü olma, dayanışma yoluyla ortak çıkarları birlikte koruma ve geliştirmedir. Ortaya çıkış nedeni kuvvete kuvvetle karşı koyma ihtiyacıdır. Aynı düşünce işveren sendikaları için de geçerli ise de bu hiçbir zaman işçiler için arzettiği önem kadar olamaz. Sendika işçiler için bir tür meslek kuruluşu ya da teşekkülüdür. Bunula birlikte barolar, meslek odaları, ticaret ve sanayi odaları, tıp, dişçilik, mühendislik odaları, esnaf ve sanatkarlar kooperatifi gibi kuruluşlardan farkı bulunmaktadır. Şöyle ki, sendikalar serbest irade ile kurulurken, diğer meslek teşekkülleri yasa ile kurulur ve bunlara üyelik zorunludur. Sendikalara üyelik ise serbesttir(Tuncay,1999:4).

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası sendika, üyelerinin çalışma ilişkilerinde, ekonomik ve sosyal hak ve menfaatlerini korumak ve geliştirme için önceden izin almaksızın kurulan tüzel kişilik olarak tanımlamıştır.

6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanuna sendikayı, “işçilerin ve işverenlerin çalışma ilişkilerinde, ortak ekonomik ve sosyal hak ve menfaatlerini korumak ve geliştirmek için en az yedi işçi veya işverenin bir araya gelerek bir işkolunda faaliyette bulunmak üzere oluşturdukları tüzel kişiliğe bağlı kuruluşlar” olarak tanımlamıştır.

4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları Toplu Sözleşme Kanuna göre sendika, “Kamu görevlilerinin ortak ekonomik, sosyal ve mesleki hak ve menfaatlerini korumak ve geliştirmek için oluşturdukları tüzel kişiliğe sahip kuruluşlar olarak tanımlanmıştır.

Sendika Anayasa’da belirtildiği gibi, üyelerinin, ekonomik ve sosyal hak ve menfaatlerini korumak ve geliştirmek için kurulmuş tüzel kişiliklerdir. Ancak bu tanıma, sendikanın bir kişi topluluğu olduğu ve kazanç paylaşma amacı taşıyamayacağı ile üyelerinin bilgi ve çalışmalarını bir araya getirdikleri bir tüzel kişilik olduğu da eklenmelidir. Bu eklemlerle sendikanın tanımı yapılacak olursa, sendika, “üyelerinin kazanç paylaşma dışında, ortak ekonomik ve sosyal hak ve menfaatlerini korumak ve geliştirmek üzere bilgi ve çalışmalarını sürekli olarak birleştirmek suretiyle oluşturdukları, tüzel kişiliğe sahip kişi topluluğudur”.

6356 sayılı kanun sendikaların ülkemizde işkolu esasına göre kurulacağını belirtmiştir. Böylece işyeri ve meslek sendikası biçiminde örgütlenme şeklinin kabul edilmediği açıkça belirtilmiştir. Kanun ayrıca, sendika ve konfederasyonlar için ortak bir tanım olarak kuruluş kavramını kullanmaktadır. Bu anlamda kuruluş, sendika ve konfederasyonları ifade etmektedir.

Bu tanımdan hareketle sendikaların dört temel unsuru bulunmaktadır.

-Ortak Amaç Unsuru,

-Serbestçe Kurulma,

-Bağımsızlık,

-Özel hukuk Tüzel Kişisi Olmak

a)Ortak Amaç Unsuru:

Sendikalar, çalışanların çalışma ilişkilerinden doğan temel sorunları ile ilgilenir. Çalışma ilişkilerinin dışında üyelerinin tüketim, konut edinme ve diğer sosyal haklarını korumak ve geliştirmek için kurulamaz.

Bu unsur, özellikle siyaset yasağının da kapsamını belirlemektedir. Çalışma ilişkileri dışında kaynaklanan sebeplerle, genel ekonomik durum, enflasyon ve yüksek işsizlik gibi genel olarak bütün toplumu ve üyelerini ilgilendiren ekonomik ve sosyal konular kapsam dışına bırakılmış olmaktadır.

b)Serbestçe Kurulabilme:

Sendikalar önceden izin almaksızın serbestilik esasına göre kurulurlar. Önceden izin alma veya bu nitelikte sınırlamalar ile, kuruluş aşamasında kuruluşu güçleştirici formaliteler, sendika özgürlüğünü ihlal eden durumlardır.

Cumhuriyet ve demokrasinin temel ilkelerine bağlı olma şartı, tanımdan ve sendikanın unsurları arasından çıkarılmıştır. Ayrıca demokrasi hem sendika içi işleyişin he de demokrasilerin vazgeçilmez sivil unsuru olan toplum örgütlerinin siyasal katılımının önemli bir unsurudur.

c)Bağımsızlık:

Bu unsur hem kuruluştaki bir özellik hem de kurulduktan sonra sendika tüzel kişiliğinin korunması esası gözetilerek sürmesi istenen kolektif sendika özgürlüğünün bir uzantısıdır. Sendikaların bağımsızlığı;

-İşçi ve işveren kuruluşlarının birbirlerine karşı,

Öz Bilgi Sendikaların Unsurlar: -Ortak Amaç, -Serbestçe Kurulabilme, -Bağımsızlık, -Özel Hukuk Tüzel Kişiliği.

-Devlete karşı,

-Siyasi partilere karşı,

-Dini kuruluşlara karşı,

-Diğer kuruluşlara karşı bağımsızlığını içerir.

d)Özel Hukuk Tüzel Kişisi Olmak:

Sendikalar özel hukuk tüzel kişisidir. Sendikalar, dernekler gibi kişilerin bilgi ve emeklerini bir amaç doğrultusunda bir araya getirdikleri özel bir örgütlenmedir(Başbuğ,2012:68-70).