4.
Sendika Organları:
4.1. Zorunlu
Organlar:
4.1.1 Genel
Kurulu:
Genel kurul
sendikaların, sendika şubelerinin ve konfederasyonların en üst düzeyde yetkiye
sahip zorunlu organıdır. İlke olarak sendika ve konfederasyonların genel kurulu
üyelerden oluşur. Ancak sendikal kuruluşların ve özellikle sendikaların çok
sayıda üyeyi çatısı altında toplayabilen kuruluşlar olmalarına bağlı olarak
bütün üyelerin bir araya getirilerek genel kurulun yapılabilmesi güç ve çoğu
zaman da olanaksızdır. Bu nedenle 2821 sayılı Sendikalar Kanunu gibi 6356
sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nda da genel kurulların
üyelerinin seçecekleri delegelerle yapılabilmesine olanak tanınmıştır. Nitekim
Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun 10. maddesinin birinci fıkrasında
sendika ve konfederasyonların genel kurullarının tüzüğüne göre üye veya
delegelerden oluşabileceği hüküm altına alınmıştır.
2821 sayılı
Sendikalar Kanunu gibi 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’na
göre de ilke olarak delegeleri üye seçmekle birlikte, sendika ve konfederasyon
ile şubelerin yönetim, denetleme ve disiplin kurulu üyeleri, bu sıfatla kendi
genel kurullarına delege olarak katılabilmektedir.
Delege sıfatı,
bir sonraki olağan genel kurul için yapılacak delege seçimi tarihine kadar
devam eder. Delege seçiminin usul ve esasları sendika ve konfederasyonların
tüzüğü ile belirlenir. Ancak tüzüklere delege seçilebilmeyi engelleyici
hükümler konulamaz.
Genel
Kurulun Toplanma Biçimi ve Zamanı:
Sendika ve
konfederasyon genel kurulları; “İlk Genel Kurul”, “Olağan Genel Kurul”
ve “Olağanüstü Genel Kurul” olmak üzere üç değişik biçimde toplanabilir.
-Sendikalar ve
Toplu İş Sözleşmesi Kanunu hükümlerine göre sendika veya konfederasyonun ilk
genel kurulu, tüzel kişiliğin kazanılmasından, şubelerin ilk genel kurulu ise
kuruluş tarihinden itibaren başlayarak altı ay içinde yapılır.
-Olağan Genel
Kurul en geç dört yılda bir toplanır. Söz konusu hükümden de anlaşılabileceği
üzere, olağan genel kurulun dört yıldan daha kısa bir süre içinde toplanması da
mümkündür. Dolayısıyla tüzüklere olağan genel kurulun daha kısa bir süre içinde
toplanmasına ilişkin hükümler konulabilir. İki genel kurul toplantısı
arasındaki döneme ait faaliyet ve hesap raporu, yeminli mali müşavir raporu,
denetleme kurulu raporu ve gelecek döneme ait bütçe teklifi toplantı tarihinden
on beş gün önce genel kurula katılacaklara gönderilir.
-Olağanüstü
genel kurul ise, yönetim kurulu veya denetleme kurulunun gerekli gördüğü
hallerde ya da genel kurul üye veya delegelerin beşte birinin yazılı isteği
üzerine altmış gün içinde yazılı istekteki konuları öncelikle görüşmek üzere
toplanır. Talep tarihi itibarıyla olağan genel kurul toplantı tarihine altı
aydan az bir süre kalması halinde olağanüstü genel kurula gidilemez. Ancak
isteğe konu olan hususlar olağan genel kurul gündemine alınır.
Genel kurula
çağrı yönetim kurulu tarafından yapılır.
Sendikalar ve
Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun genel kurulun toplantı zamanına ilişkin
hükümlerine aykırı hareket eden sendika ve konfederasyon veya şube yönetim kuruluna
mahkeme kararıyla işten el çektirilir. Söz konusu işten el çektirme, sendika ve
konfederasyon üyelerinden birinin veya durumu tespit eden Bakanlığın başvurusu
üzerine mahkeme kararıyla olur. Mahkeme, ayrıca genel kurulu kanun ve tüzük
hükümlerine göre en kısa zamanda toplamak ve yeni yönetim kurulu seçilinceye
kadar sendika ve konfederasyonu yönetmekle görevli olmak üzere Türk Medeni
Kanunu hükümleri uyarınca bir veya üç kayyım tayin eder.
Genel
kurulların toplantı yeter sayısı üye veya delege tam sayısının salt çoğunluğu
başka bir deyişle yarısından bir fazlasıdır. Tüzükte daha yüksek bir yeter sayı
da belirlenebilir. İlk toplantıda bu yeter sayı sağlanamazsa ikinci toplantı en
çok on beş gün sonraya bırakılır. İkinci toplantıya katılanların sayısı ise üye
veya delege tamsayısının üçte birinden az olamaz. Delegelerin veya üyelerin
genel kurula katılmaları ve oy kullanmaları engellenemez.
Her üye ya da
delegenin genel kurulda bir oy hakkı vardır. Ayrıca delegelerle toplanan genel
kurullarda delege olmayanlar, üyelerle toplanan genel kurullarda ise üye
olmayanlar yeter sayının hesabında dikkate alınmazlar ve oy kullanamazlar.
Genel kurulun
karar yeter sayısı toplantıya katılan üye veya delege sayısının salt
çoğunluğudur. Ancak bu sayı üye veya delege tam sayısının dörtte birinden az
olamaz. Tüzükte daha yüksek bir yeter sayı belirlenmemişse, tüzük değişikliği,
fesih, birleşme, katılma, üst kuruluşun veya uluslar arası kuruluşun kurucusu
olma, üst kuruluşlara ve uluslararası kuruluşlara üyelik ile üyelikten çekilme
hallerinde karar yeter sayısı üye veya delege tam sayısının salt çoğunluğudur.
Genel Kurulun
Görev ve Yetkileri: Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’na göre genel
kurulların başlıca görev ve yetkileri şu şekilde sıralanabilir:
-“Organların
seçimi
-Tüzük
değişikliği
-Yapılacak ilk
genel kurula sunulması ve geçmişe etkili olmaması kaydıyla ilgili makamlar veya
mahkemelerce kanuna aykırı görülerek düzeltilmesi istenen konular hakkında
yönetim kuruluna yetki verilmesi
-Yönetim kurulu
ve denetleme kurulu raporları ile yeminli mali müşavir raporlarının görüşülmesi
-Yönetim kurulu
ve denetleme kurulunun ibrası
-Bütçenin
kabulü
-Yönetim
kurulu, denetleme kurulu ve disiplin kurulu üyelerine verilecek ücret,
tazminat, ödenek ve yolluklar ile sosyal hakların belirlenmesi
-Taşınmaz satın
alınması veya mevcut taşınmazların satılması hususunda yönetim kuruluna yetki
verilmesi
-Üst kuruluş
kurucusu olma, üst kuruluşlara üye olma veya üyelikten çekilme
-Şube açma,
birleştirme veya kapatma, bu konuda tüzükte belirlenen esaslar doğrultusunda
yönetim kuruluna yetki verilmesi
-Birleşme veya
katılma
-Uluslararası
kuruluşun kurucusu olma, uluslararası kuruluşlara üye olma veya üyelikten
çekilme
-Kuruluşun feshi
-Mevzuat veya tüzükte genel kurulca yapılması öngörülen diğer
işlemleri yerine getirme ve başka bir organa bırakılmamış konuları karara
bağlama”(Karaca, 2013:138).
4.1.2. Yönetim
Kurulu:
Sendika yönetim kurulu, kimi konularda bizzat kendisi karar
alabilen fakat daha çok genel kurul kararlarını ve sendika, konfederasyon
tüzüğünü uygulamaya taşıyan yürütme organıdır. Yönetim kurulu sendikalarda 3-9,
sendika şubelerinde 3-5, konfederasyonlarda 5-22 üyeden oluşur. Alt ve üst
sınırları aşılmamak suretiyle yönetim kurulunun kaç kişiden oluşacağını ilgili
sendika ve konfederasyon tüzüğünde gösterilir. Yönetim kurulu, Türk hukukunda
bir fert organı değil, kurul organıdır. Yönetim kurulu üyeliği belirlenen “asil
üye” ve aynı sayıda “yedek üye” olarak ilgili genel kurulca seçilir. Yönetim
kurulu kendi içinden bir başkan seçer.
Yönetim kurulunun toplantı yapacağı tarihler ve toplantı yeter
sayısı sendika ve konfederasyon tüzüğünde belirtilir. Fakat toplantı yeter
sayısı hiçbir zaman üye tamsayısının salt çoğunluğundan az olamaz. İstenirse
salt çoğunluğu aşan bir sayı öngörülebilir. Toplantı yönetim kurulunun karar
yetersayısı ise “mevcut üyelerin salt çoğunluğu”dur. Oyların eşitliği durumunda
yasada düzenleme yoktur. Bu nedenle sendikanın ve konfederasyonun tüzüğünde
eşitlik durumunda başkanın tarafının çoğunluk sağlayacağı yönünde düzenleme
yapılır.
Yönetim kurulunun görev ve yetkileri yasada açıkça sayılmamış olup,
sendika ve konfederasyon tüzüğünde düzenlenmesi gerekir. Ayrıca genel kurulca
verilecek görevleri de yapması gerekir.
Sendika veya şubesi yahut konfederasyon yönetim kurulu üyelerinin
görevleri, milletvekili veya belediye başkanı seçilmeleri halinde kendiliğinden
son bulur(Akyiğit, 2013:360).
4.1.3. Denetleme
Kurulu:
Sendika denetleme kurulu; sendika genel kurulu tarafından, sendika
yönetim kurulunun genel kurul adına sendika mevzuatı, sendika tüzüğü ve genel
kurul kararlarına uygun olan sendikayı yönetip yönetmediğini denetlemekle
görevlendirilmiş bir kuruldur. Sendika denetim kurulu sendika yönetim kurulunun
iki genel kurul arasındaki dönemde sendika genel kurulu adına denetlemekle
görevli heyettir. Sendika denetim kurulu, denetim görevini genel kurul adına
yerine getirir.
Denetim kurulunun üye sayısı da sendika tüzüğü ile belirlenir.
Ancak denetim kurulunun üye sayısı sendikalarda 3’ten az 9’dan fazla,
konfederasyonlarda 5’ten az 22’den; sendika şubelerinde ise 3’ten az 5’ten
fazla olmamak üzere sendika tarafından sendika tüzüğüne hüküm konulmak
suretiyle belirlenir.
Sendika denetim kurulu üyelerinin üye sayısı, teşekkülü, görev
yetki ve sorumlulukları, çalışma usul ve esasları ve toplantı ve karar yeter
sayıları sendika tüzükleri ile belirlenir. Kanun koyucu 2821 sayılı eski
kanundan farklı olarak bu konuda bir düzenlemeye yer vermemiş ve yetkiyi
sendikalara bırakmıştır. Sendikaların kendilerini serbestçe yönetme hakkı
çerçevesi içinde organları ile ilgili ayrıntılı düzenlemeleri tüzükle yapma
zorunluluğu bulunmaktadır(Aktay vd., 2013:372).
4.1.4. Disiplin
Kurulu:
Sendika üyeleri; sendika mevzuatı, sendika tüzüğü, sendika genel
kurulu ve sendika yönetim kurulunun kararlarına uygun davranmakla yükümlüdür.
Bu yükümlülük sendikaya üye olmaktan doğal temel yükümlülüktür.
Sendika disiplin kurulu özünde üyeleri genel kurul adına
denetlemekle yükümlü olan kuruldur. Sendika üyelerinin sendika mevzuatına göre
hareket edip etmediklerini sendika genel kurulu adına inceleyen, soruşturan ve
denetleyen kurul sendika disiplin kuruludur.
Sendika disiplin kurulu, sendika yöneticisi olma şartlarını taşıyan
ve tüzük hükümlerine göre genel kurulca seçilen üyelerden meydana gelir.
Disiplin kurulu üye sayısı sendikalarca ve sendika tüzüğüne hüküm konulmak
suretiyle belirlenir. Buna göre disiplin kurulu üye sayısı sendikalarda 3-9,
konfederasyonlarda 5-22, sendika şubelerinde ise en az 3-5 olarak sendikaca
belirlenir.
Disiplin kurulunun kuruluşu, görev, yetki ve sorumlulukları çalışma
usul ve esasları ile toplantı ve karar yeter sayıları sendika tüzüğü ile
belirlenir. Bu bir kanuni zorunluluktur.
Disiplin kurulu, disiplinsiz davrandığı iddia edilen üye hakkındaki
iddiaları soruşturur ve sendika tüzüğünde gösterilen disiplin cezalarını verir
ve sonucunu yönetim kuruluna bildirir. Disiplin kurulunun kesin olarak
üyelikten çıkarma yetkisi bulunmamaktadır. Disiplin kurulu üyelikten
çıkarılmayı gerektiren bir durum tespit eder ise bu hususta karar verir. Ancak,
üyelikten çıkarmaya dair disiplin kurulu kararları genel kurulun onayı ile
kesinleşir(Aktay vd., 2013:372).
4.2. Seçimlik
Organlar:
Sendika ve konfederasyonlar, zorunlu organların dışında başka
organlarda oluşturabilir. Söz konusu organlar “seçimlik organlar” olarak
adlandırılır. Ancak bu organlara zorunlu organların görev ve yetkileri
devredilemez.
Seçimlik organlar içinde uygulamadaki başkanlar kurulu, araştırma
kurulu ve yayın kurulu örnek olarak gösterilebilir. Bunu gibi, bazı büyük
sendikalarda rastlanan icra kurulu da, seçimlik organ niteliğindedir.
4.3.3. Konfederasyon ve Şube Organları:
Konfederasyon ve şubelerin organları ile sendikalar arasında,
önemli bir farklılık görülmez. Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi kanunda
hükümler ortak olarak düzenlenmiştir. Bunu dışında, söz konusu organlar ile
bunların yetkileri, uygulamada geniş ölçüde tüzükte yer alacak hükümlerle
belirlenir.
Konfederasyonlar, sendikal merkezin demokratik esaslara uygun
olarak işlemesini sağlamak için örgütlemiştir. Bu yüzden, konfederasyon
organları içinde sendikaların adaletli olarak temsil edilmesi sorunun, iki yanı
vardır. Nitekim, ilkin her sendika, sahip bulunduğu üye sayısıyla orantılı
olarak konfederasyonda temsil edilmelidir. Sonra da, konfederasyon kararlarına
sendikaların katılımının sağlanması gerekmektedir(Tunçomağ ve Centel,
2013:294).
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder