Sendikanın Kuruluşu

1.        Sendikanın Kuruluş

İşçi ve işveren sendikaları işkolunda faaliyette bulunmak koşulu ile kurulabilirler. Üst organ olarak ise konfederasyon kurulabilirler.

1.1.  Kuruculuk Koşulları:

Sendika kurucusu olabilmek için ön şart fiil ehliyetine sahip gerçek veya tüzel kişi olmaktır. İşçi sendikası kurabilmek için gerçek kişi olmak gereklidir. Tüzel kişilerin işçi sendikası kurucusu ve üyesi olmak gereklidir. Tüzel kişilerin işçi sendikası kurucusu ve üyesi olma hak ehliyeti yoktur. 15 yaşını dolduran genç işçi sendika üyesi olabilmesine karşın kurucu olamayacaktır.

Sendika kurucusu olabilmek için ikinci şart, 6356 sayılı kanuna göre, işçi ve işveren sayılan kişilerin “fiilen çalışması”dır. Kanun, işçi ve işveren sayılanların “fiilen çalışması”ndan bahsetmekte ancak fiilen çalışmanın niteliği hakkında bir hüküm göstermemektedir.  Buradaki fiilen çalışma gelir getirici herhangi bir faaliyet olarak anlaşılmalıdır. İşçiler açısından, iş sözleşmesi ile çalışma zorunluluğu bulunmadığı gibi, nakliye, vekalet, eser, komisyon sözleşmesi ile adi ortaklık sözleşmesinde emeğin sermaye payı olarak koyulması suretiyle iş görülmesi yeterli olacaktır.

 İşveren sendikası kurucusu olabilmek için de, yukarıdaki sözleşme türleriyle ücret karşılığında iş gördüren kişi olmak yeterlidir.

Kurucu olabilmek için ayrıca, kanunu” Türk Ceza Kanunun 53.üncü maddesinde belirtilen süreler geçmiş olsa bile, zimmet, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fest karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama veya kaçakçılık suçlarından mahkumiyeti bulunlar..” sendika kurucusu olamazlar.

1.2.  Kuruluş Usulü:

Sendikalar, kurucularının sendika merkezinin bulunacağı ilin valiliğine dilekçelerine ekli olarak kuruluş tüzüğünü vermeleriyle tüzel kişilik kazanırlar. Sendikanın kurulması ile birlikte, hak ve borç sahibi olan bir hukuki kişilik ortaya çıkar. Kuruluş formaliteleriyle işlemi güçleştirmemek şartıyla, kuruculara ilişkin ek belgeler istenebilir.

Sendikanın kuruluşu ile beraber, kurucu sıfatında olanlar, bu sıfatını yitirerek üye sıfatını alırlar.

Valilik, tüzük ve kurucuların listesini 15 gün içerisinde Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na gönderir. Bakanlık; kuruluşun adını, merkezini ve tüzüğünü 15 gün içinde internet ortamında ilan eder. Ancak bu işlemler tüzel kişiliğin kazanılması için zorunlu değildir.

Tüzüğün veya kuruluş dilekçesinin içerdikleri bilgilerin kanuna aykırılığının tespit edilmesi ya da Kanunda öngörülen kuruluş koşullarının gerçekleşmediğinin anlaşılması halinde ilgili valilik eksikliklerin 1 ay içinde tamamlanmasını ister.

Valilik tarafından eksikliklerin tamamlanması için verilen bir aylık süre içinde kanuna aykırılık tespit edilmesi veya eksikliğin giderilmemesi halinde Bakanlık veya ilgili valiliğin başvurusu üzerine iş mahkemesi, gerekli gördüğü takdirde kurucuları da dinleyerek3 işgünü içinde kuruluşun faaliyetinin durdurulmasına karar verebilir. Mahkeme kanuna aykırılığın veya eksikliğin giderilmesi için 60 günü aşmayan bir süre verir. Tüzük ve belgelerin kanuna uygun hale getirilmesi üzerine mahkeme durdurma kararını kaldırır. Verilen süre sonunda tüzük ve belgelerin kanuna uygun hale getirilmemesi halinde, mahkemece kuruluş kapatılır. İş mahkemesinin bu kararına karşı temyiz yolu açıktır.

Kuruluşta öngörülen bu usul, tüzük değişikliğinde de öngörülmüştür. Tüzük değişikliği Valiliğe iletilir. Valilik 15 gün içinde Bakanlığa gönderir. Bakanlık veya Valilik, tüzük değişikliğinde kanuna aykırılığı tespit ettikleri takdirde, Kanuna aykırılığın düzeltilmesi için 1 aylık süre verebilir. Bunun yapılmaması durumunda Valilik veya Bakanlık iş mahkemesine başvurabilir. Bakanlık veya Valiliğin bu işlemine karşılık kurucular veya tüzük değişikliğindeki sendika, iş mahkemesine itiraz edebilir(Başbuğ, 2012:102).

1.3.  Sendika Tüzüğü:

Tüzük, tüzel kişinin iç örgütünü ve çalışmasını düzenleyen objektif bir hukuk kaynağıdır. Bu bakımdan sendika tüzüğü, sendikanın anayasası olarak da adlandırılmaktadır. Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’na göre sendika ve konfederasyon tüzüğünün yazılı olması gerekmektedir. Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun 7. maddesine göre, sendika ve konfederasyon tüzüğünün veya Kanunda gösterilen diğer belgelerin içerdikleri bilgiler Kanuna aykırı olmamalıdır. Ayrıca sendika ve konfederasyon tüzüklerinde aşağıdaki hususların yer alması gerekir(Karaca, 2013:133):

a. “Adı, merkezi ve adresi

b. Amacı

c. Sendikanın faaliyet göstereceği işkolu

d. Sendika kurucularının ad ve soyadları, kimlik bilgileri, meslek ve sanatları ve yerleşim yerleri; üst kuruluşları kuran sendikaların işkolları ile ad ve adresleri

e. Üye olma, üyelikten çıkma ve çıkarılmanın şartları

f. Genel kurulun oluşumu, toplanma zamanı, görev ve yetkileri, üye ve delegelerinin oy kullanmaları, çalışma usul ve esasları ile toplantı ve karar yeter sayıları

g. Genel kurul dışında kalan organlar, bu organların oluşumu, görev, yetki ve sorumlulukları, çalışma usul ve esasları ile toplantı ve karar yeter sayıları

h. Şube veya bölge şubelerinin nasıl kurulacağı, birleştirileceği veya kapatılacağı, görev ve yetkileri, genel kurullarının toplantılarına ve kararlarına ilişkin usul ve esaslar ile sendika genel kurulunda şube ve bölge şubelerinin nasıl temsil edileceği

i. Üyelerce ödenecek aidat ve sendika yöneticilerinin ücretleri ile ilgili usul ve esaslar

j. Demirbaşların satış ve terkininde uygulanacak usul ve esaslar

• İç denetim usulleri

• Tüzüğün değiştirilme usulleri

k. Sona erme hâlinde mallarının tasfiye şekli

l. Organlarının oluşumuna kadar kuruluşun işlerini yürütmeye ve kuruluşu temsile yetkili geçici yönetim kurulu üyelerinin ad ve soyadları ile yerleşim yerleri”.